Çocuğun Gelişiminde Oyunun Önemi: Dönemsel Oyunlar, Ebeveyn Rolü ve Öneriler

Her yaştan insan için oyunun yaşamda bir yeri vardır. Oyunların onarıcı, destekleyici ve yaşama anlam katıcı unsurları bulunur. Oyun çocukların dünyasının da ayrılmaz bir parçasıdır. Çocuğun iletişim dili oyundur ve çocuk kendisini en etkili şekilde oyunlarda gösterir. Çocuklar oyun oynarken dünyayı keşfeder, kendini tanımaya başlar. Akranlarıyla etkileşim kurar, duygularının dışa vurumunu gerçekleştirir. Oyunlar sayesinde bir sorunla karşılaştığında çözebilme becerilerini geliştirir. Gerçek yaşamın küçük bir demosunu oyunlarında tecrübe eder. Olumsuz duygularla baş etmeyi, diğerleriyle kurduğu iletişimde nelerin önemli veya öncelikli olabileceğini oyunlarda geliştirir.

Gelişimsel Dönemlere Göre Çocukların Oyunları

0-3 yaş döneminde çocuklar dış dünyayla ilişki kurmaya başlar. Çevresinde olan nesneleri ağzına götürerek tanımaya çalışır. Oyuncaklara dokunur ve onlardan gelen seslere odaklanır. Renkli oyuncaklar ilgisini çeker. Basit kavramları anlayarak göstermeye başlar. Etrafında gördüklerini taklit ettikleri oyunlardan keyif alır. 3 yaşına kadar deneyim kazanır ve genellikle bireysel oyunları tercih ederler. Bu dönem içerisinde oyuncaklarını paylaşma ve iş birliği içinde oyun oynamakta zorlanır.

3-4 yaş döneminde harekete dayalı oyunlarda kendini geliştirir. Sosyalleşmekten, akranlarıyla oyun oynamaktan keyif almaya başlar.

4-6 yaş döneminde el kaslarının gelişmesiyle çizimler yapma, boyama, kesip yapıştırma etkinliklerini sever. Gözlemlediği olayları ve kişileri canlandırdığı oyunları oynar. Bu oyunlarda farklı roller üstlenir. Kimi zaman anne babasını canlandırırken kimi zaman hayalindeki karakterleri canlandırabilir. Ahşap bloklar, legolar, yap-boz gibi oyunları oynamaktan keyif alır.

6-9 yaş döneminde daha kurallı oyunlara yönelir. Okuldaki arkadaşlarıyla ilişkileri önem kazanır. Kutu oyunları, kelime oyunları oynarlar. Kazanmayı ve kaybetmeyi deneyimledikçe kendisini bu durumlara hazırlar. Spor faaliyetleri, takım çalışmaları, müzik ve dansa dayalı aktivitelerden keyif alır. Bu dönemde çocukların düşüncelerini sözlü olarak daha net ifade etme becerileri geliştiği için anlattıklarını dinlemek ve sohbet etmek çocuğu daha iyi tanımaya yardımcı olur.

Oyun ve Ebeveyn

Çocuğun karnını doyurmak üstünü değiştirmek temel fiziksel ihtiyaçları karşılamaktır. Çocukla oyun oynamak da ruhsal ihtiyaçları karşılamaktır. Oyun oynamak, zamanı birlikte geçirmek ebeveyn ve çocuğun güçlü bir bağ kurmasını sağlar. Aynı ortamda kaliteli zaman geçirmek çocuğun oyun oynadığı ebeveynin veya bakım verenin başka bir şeylerle meşgul olması demek değildir. Çocukla birlikte oyun oynamak, o istediğinde oyunun bir parçası olabilmek, bazen çocuğun yönlendirdiği şekilde sadece o oyunda durmak oyunun gücüyle etkili bağlar kurmaya yardımcıdır. Çocukla birlikte oyun oynanması çocuğun kendini güvende hissetmesini duygu ve düşüncelerini dışa vurmasını sağlar. Ebeveynin veya bakım verenin çocuğu daha iyi tanımasını ve desteklenmesi gereken kısımları görmesini sağlar.

Ebeveynler İçin Öneriler

• Çocuğun gelişim dönemine, yaşına uygun oyuncak seçimleri yapılması oldukça önemlidir. Yaşına uygun olmayan oyuncaklar çocukların becerilerini gösteremeyip yetersiz hissetmesine sebep olabilir.
• Çocuklar her zaman satın alınan oyuncakları oynamayabilir birlikte oyuncaklar da yapabilirsiniz.
• Çocuğun yaşıtlarıyla oyun oynayabileceği güvenli ortam oluşturabilirsiniz böylece akranlarıyla sağlıklı ilişkiler deneyimleyecektir.
• Ev içerisinde oyun oynayabileceği alanlar kadar açık havada da oyun oynaması için teşvik edebilirsiniz.
• Oyunları yönetmek yerine onların yönlendirmesiyle katılmayı tercih edebilirsiniz.
• Oynadığı oyunlar hakkında konuşarak dil gelişimini ve kendini ifade etme becerilerini destekleyebilirsiniz.
• Sonucunda bir ürün çıkardığı oyunlarda, yaptığı çalışmanın sürecine vurgu yaparak verdiği emeği gördüğünüzü belli edebilirsiniz. Her zaman “Harika olmuş” demek yerine, “Bunu yapmak için çok çabaladın ne güzel oldu” diyerek olumlu mesajlar verebilirsiniz.
• Oyunlarda üzüldüğünde duygularını yansıtabilirsiniz. “Bu konuda ne kadar üzgün olduğunu fark ediyorum. Paylaşmak istersen beraber konuşabiliriz, ne dersin?” diyerek duygusunu cümlelere dökmesine teşvik edebilirsiniz.
• Oyunda kendisinin baş edebileceği bir sorunla baş başa kaldığında onu cesaretlendirerek çözüm seçeneklerini birlikte değerlendirebilirsiniz. Yaşadığı sorunları çözerek değil çözmeyi öğreterek çocuğu geliştirebilirsiniz.

Oyunların özellikleri, oyuncakların şekilleri ve işlevleri nesiller boyu değişiyor gibi görünse de değişmeyen tek şey çocuğun olduğu her yerde oyun ve oyuncakların varlığıdır. Oyunlar çocuğun yaşamında yemek yemek, su içmek, nefes almak kadar kıymetlidir. Çocukların kalbine giden yol oyunlardan geçer. Onları daha iyi tanımak, anlamak ve destek olabilmek için oyunun gücünden yararlanmak daima mümkündür.

Uzman Psikolojik Danışman Gizem Özel